Danto, bu kitabında ”Sanat nedir?’ sorusuna felsefe ve estetik kavramlarıyla yoğunlaşıyor. Şİmdi kitabın içinde yer alan bölümlere kısa kısa değinelim.
Gündüz Düşleri
Yazar kitabın en uzun bölümü olan gündüz düşlerinde kısa bir sanat tarihi anlatısı sunuyor. Bu bölümde klasik dönem sanat görüşüne bir paragraf ile yer veriyor.
”Bir resme bakmakla resmin gösterdiği şeye bir pencereden bakmak arasında görsel açıdan hiçbir fark olmamalıdır.” Leon Battista
Alıntıda Platon’ un taklit kuramı vurgulanıyor. Platon’ un sanat görüşü olumlu yönde değildir ve Devlet kitabında Sokrates’ in diyaloglarında ideal devlet anlayışında sanatçılara en alt kademede yer verir.
Yazar, günümüzde sanat nedir sorusuna yönelir. Yazar, sanat tanımının değiştiğini belirtir. Estetik sorgusu kitabın geneline hakimdir. 18. yüzyılda ortaya çıkan haz olgusu temelli estetik, sanatın güzele sağladığı katkı ile ilgilidir. Güzel, haz ve beğeni üzerinde durur. Beğeninin bir eseri estetik kılmadığını konu alır. Modern döneme geçiş 1800′ lere dayanır ve 1830′ lu yıllarda icat edilen fotoğraf makinesi ile fotoğrafın bir sanat eseri olup olmadığının üzerinde durur. Fotoğraf makinasının mucitlerinden William Henry Fox Talbot fotoğrafı “doğanın kalemi olarak nitelendirir. Hareketli görüntü ise 1895’te sinematografinin icadı ile Lumiere Kardeşler tarafından kullanılıyor.
Neler Oldu
1907’de Picasso’nun 20 yıl atölyesinde tuttuğu “Avignon’ lu Kadınlar” resmine değinir. Resim ise “hiçbir klasik kriteri taşımadığına adeta salata sıfır noktasına taşımış gibiydi.“ yorumunu yapıyor.
Epistemoloji -bilgi teorisi- o şeyin sanat olup olmadığına karar verir. Sanat tarihi ”Avignon’ lu Kadınlar” eserini erken dönem Kübizm’ in baş yapıtı olarak ele alır.
1905’te ise Paris’te Grand Palais’ te Fovlar bir devrim gerçekleştiriyor. Fovizm, vahşi hayvanlar yakıştırmasını canlı renkleri öylece boya tüpünden çıktığı gibi kullandıklarından bir yergi olarak almışlardır. Picasso’ nun eserini yıllarca saklamasının nedeni bu olabilir.
1915’te Suprematist Malevich siyah kare ile,
1940’larda soyutlamalar, gerçeküstücüler tekrar ön plana çıkıyor.
1955’te Robert Rauschenberg kola şişesi, araba lastiği, donmuş hayvanlar kullanıyor.
1970’lere gelindiğinde ise günümüze kadar uzanan, sanatçının klasik malzemelerden uzaklaşmasına denir. Joseph Beuys, her şeyin sanat olabileceğini iddia ediyor. 70’lerin ortalarına gelindiğinde ise sanat dünyasının sosyal yapısı değişir genç sanatçıları bulmaya yönelik organizasyonlar ortaya çıkıyor.
Yazar bu dönemlere zemin hazırlayanları 1915’te Duchamp ve 1964’te Warhol olarak gösterir. Dada ve pop art klasik ve güzel olan sanat üretmeyi reddeder. Burada hazır nesne kavramı dahil olur. Soyutlamalar ve hazır nesne sanatın tanım arayışını zorlamıştır.
Sokrates’ in sanat tanımı 20. yüzyılda soyutlamalar ve hazır nesne ile tamamen çöker.
” Sanat Dünyası ; küratörlerden, koleksiyonculardan, sanat eleştirmenlerinden, (Pek tabii ki) sanatçılardan ve hayatları bir şekilde sanat da bağlantılı kişilerden oluşan bir sosyal ağdır. Bu teoriye göre bir şey eğer sanat dünyası Öyle buyuruyorsa sanat eseridir.” Arthur Danto
Felsefe ve Sanatta Beden
Bu bölümde yazar, Batı sanat tarihinin en önemli özelliğinin insanları ruh halleri ile beraber tasvir edebilmesine değinir. Batı sanat tarihi üzerinde bu dönemde kilise etkisi çok fazlaydı. Descartes, düşünen zihni bedenden ayırırken alıntıda da belirtilen düşünceye sahipti.
”Kendi varlığımdan şüphe edemem ama bir bedenim olduğundan makul bir şekilde şüphe duyabilirim.”
Bu düşüncede beden bir makinedir. Saatten yalnızca biraz daha karmaşık, hareketli parçaları olan bir heykeldir. Kant ise ; rasyonel varlıklardan bahseder; insanları da melekler gibi yüksek varlıklar grubunda gösterir. Melekler konusunda çeşitli tahminler yürütülmüş olsa da, duygu konusundaki sorular yanıtsız kalmıştır. Yazar buradan bilgisayarların düşünme yetisi varmış gibi görünmesini konu alır. Düşünme aktivitesinin bilgisayarlarda mikro çitlerle gerçekleştiğini belirtir. Son dönemlerde filozofların ve bilim meraklılarının bunun üzerine kafa yoğurduğunu; ”Makineler düşünebilir mi?”, ” Yapay zeka gerçek bir zekaya sahip midir?” konularını tartışmakta olduklarını konu alır.
Karşılaştırmanın Sonu Resim ile Fotoğraf Arasındaki Paragone
Pragone, İtalyanca karşılaştırma anlamındadır ama Rönesans döneminde ise bir sanatı diğer sanattan üstün tutmak anlamında kullanılır.
Fotoğraf resim ve heykeller ile beraber ilk kez Fransa’da sergilendiği zaman fotoğrafın sanat olup olmadığı çözüme bağlanmış gibi görünüyordu. Modern Sanat Müzesi 1940 yılında Edward Steichen küratörlüğünde bir fotoğraf bölüm kurar. Fotoğraf modernizmde kendine yer edinir.
Kant ve Sanat Eseri
Kant’ın ruh kavramı beğeni ile pek ilgisi olmadığı gibi, doğanın estetiği ile değişir bağlantısı yoktur. Kant’a göre güzel, ahlakın simgesidir. Buradaki ruh, sanatçının yaratıcı gücü demektir. Kant’a göre; beğeni açısından güzel olan bir resim ruhsuzluğu yüzünden kusurlu olabilir. Kant’a göre ruh ve can veren esas noktadır ve estetik fikirler ileri sürme becerisi buna dayanır.
Estetiğin Geleceği
”Estetik ilk olarak Rönesans’ la beraber sanatın maksadının bir kısmı olmuştur. Ardından 18. yüzyılda estetiğin gerçekten keşfedilmesi ile birlikte, sanatın başlıca temsilcileri artık sanatın maksadının haz vermek olduğunu iddia edebilmeye başlamıştır. Sanatın taklit olduğu düşünülüyordu, dolayısıyla amacı da dünyada estetik olarak hoşa gidecek şeyleri — mesela güzel insanları, olayları ve nesneleri — izleyicinin gözler önüne sermek olmalıydı.
… Günümüz sanatının büyük çoğunluğunun başlıca hedefinin estetik deneyim sağlamak olmadığını söyleyebilirim.” Arthur Danto
Son Yazıları Nazlı Işık (tüm yazıları)
- Genç Sanatçı Gülcenur Özdemir - Kasım 20, 2023
- Genç Sanatçı Esin Berk Röportajı - Kasım 10, 2023
- Hayatının İkinci Bölümüne Hoş Geldin Seramik Sergisi A. Ceren Asmaz - Haziran 8, 2023
