OP ART
Dr.Işıl Savaşer
New York’ta Amerikan Soyut Ekspresyonizminin devam ettiği sıralarda, Amerikan Pop Art’ının Ressamca Soyutlama Sonrası akımlarının ve 1962’de minimalizmin ortaya çıkması bu kentte hep birlikte etki alanları kazanmalarına ve beraber gelişmelerine neden olmuştur. Dolayısıyla New York 1954 sonrasında iç içe yaşayan akımların yaşandığı bir kent olmuştur. Amerikalı eleştirmen Clement Greenberg, 1962’de soyut ekspresyonizmden sonraki dönemde resimsel özelliklerin neler olabileceği konularında öngörülerde bulunmuştur. Soyut ekspresyonizmdeki boyasal, yani piktüral anlatım yerine derinlik etkisi yapmayan yalın renkli düz yüzeylerin dengeli biçimde tuval yüzeyinde uygulanması ile ilgili bir resim anlayışını sanat çevrelerinde ifade etmiştir Action Painting’deki boyasal, savruk, akıtmalı biçimlemeler görülmeyecek, yani bu yeni resimde boyasal, piktüral serüvene yer olmayacaktır. Bu anlayışta farklı olarak büyük alanlı düz boyanmış geometrik yüzeyler söz konusu olmuştur. Op Art da ressamca soyutlama sonrası anlayışı içinde görülmektedir. 1960’lı yılların sonunda Avrupa ve Amerika’da ortaya çıkan bu akım, hareket izlenimini uyandıran optik izlenimlere dayanmaktadır. Joseph Albers Optik deneyler yapmış renk kuramları geliştirmiştir. Kitle iletişim araçlarına yönelik çabalar, sanatın görsel temelleri üzerinde yeni keşiflerin bulunmasında etkili olmuştur. Bu gelişmeler, görsel olayların bilimsel olarak da sınanmasına dayanan Op Art’ın gelişmesine destek sağlamıştır. Op art, ‘Optical Art’ yani Optik sanat 1960 -1965 yılları arasında İkinci Dünya Savaşı sonrasında özellikle Avrupa’da gelişen ve daha sonra ABD’de dekorasyon işlerinde uygulama alanı bulan bir sanat hareketidir. Duygusal resim anlayışlarına ve soyut Dışavurumculuğa, rastlantıya dayanan içgüdüsel otomatik yazı resmine tepki olarak ortaya çıkmıştır. Op Art’ın yapısında Macar Moholy- Nagy ile, Joseph Albers ve Piet Mondrian’ın geometrik soyut ve konstrüktivist biçimleme anlayışları etkili olmuştur. Op Art resim anlayışında, bir nesne ya da soyut kurgunun yapısındaki üçüncü boyut, geometrik biçimlerin sistemli düzenlemelerinde yapılan değişikliklerle oluşturulmuştur. Op Art anlayışı, yeni konstruktivist geometrik biçimleme yöntemlerine yakın olup, hem anlam olanaklarından, hem de mekanik optik imkânlarından faydalanmıştır. Op Art çalışmaları yapan sanatçılar, optik göz yanılmalarına sebep olan geometrik biçimlerden faydalanmışlardır. Op Art terimindeki “Op”, optik yanılsamaya gönderme yapmaktadır ve Bridget Riley’in “Metamorfoz” u (1964) gibi Op Art resimleri kusursuz geometrik soyut temalardan ibarettir.
Renk ve biçimlerin hesaplanarak düzenlenişinin yarattığı enerjiye sahip olan Op Art resimler, parlak ve ışığa uzun süre bakılma deneyiminde olduğu gibi, bulanık bir imge kalıntısı yaratmaktadır. Victor Vasarely (1908-1997). Op Art’ın öncüsüdür. Vasarely çalışmalarını gözü yanıltarak resim yüzeyinde hareketlilik sağlayan, ancak bu geometrik biçimlemelerini uygulamada bilimsel perspektifi kullanmadan gerçekleştiren bir sanatçıdır. Aynı zamanda, kinetik sanatın da öncüsü olarak kabul edilmiştir.
Vasarely’nin ticari zebra resimleri optik denemeler niteliği taşırken, siyah beyaz Super Nova (1959-1961) gibi resimleri ise dinamik ve devingendir. İzleyicinin algısı olmadan optik yanılsama olmayacağından, izleyici Op Art deneyiminin ayrılmaz bir parçasıdır.
Op Art, optik algının nesneleri görme deneyiminin doğasına doğru yapılan keşiftir. Eserleri Macar Victor Vasarely’in formüle edilen yanılsamacı resimleri ile yüzeysel paralellik göstermesine rağmen Riley’in yapıtlarında fiziksel duyumsama bakımından dayandığı temel, yapıtlarındaki metamorfik aralığın daha büyük olmasıdır. Op Art alanında Bridget Riley (1931-…), çalışmalarında Vasarely’den farklı olarak soyut geometrik birim model sıralamalarında yapılan değişiklikler yerine kesin katı çizgilerle, kalınlık/ incelik olanaklarından yararlanmış, biçimlerin derinlik yaratan hacimli hareketliliklerini sağlamıştır.
Riley’in çalışmalarında görülen akılcı, geometrik çizim disiplininin resim yüzeyinin hareketlenmesini sağlayan yanıltıcı biçimleme tarzının düzenlenmesinde büyük etken olduğu düşünülmektedir. Op Art eserleri, hareketli ya da sabit olsun iki ya da üç boyutlu nesneler aracılığıyla gözün uyarılma algısına ilişkin akıllı oyunlar oluşturmaktadırlar. Bridget Riley’in eserleri dışında Op Art çalışmalarından sanat yapıtı olarak kabul edilebilecek nitelikte yapıtlar oldukça azdır. 1960’ta Riley, güçlü etkiler bırakan siyah-beyaz resimler yapmak için bilim adamlarının algılama süreçlerini inceledikleri çizelgeleri çalışmalarına uyarlamıştır. Riley, resimlerinde kullandığı ögeleri doğanın bir parçası olarak görmüştür.
Kaynakça DR.IŞIL SAVAŞER
- Turani, A., Dünya Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2013
- Dickerson, M., Sanat Tarihi, Çev. Orhan Düz, Say Yayıncılık, İstanbul, 2018
- Lynton, N., Modern Sanatın Öyküsü, Çev. Cevat Çapan, Sadi Öziş, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2015
- Thomas, J., Modern Resim Nasıl Okunur, Çev. Firdevs Candil Çulcu, Hayalperest Yayınevi, İstanbul, 2014
IŞIL SAVAŞER
Son Yazıları IŞIL SAVAŞER (tüm yazıları)
- KAVRAMSAL SANATTA MARCEL DUCHAMP ve JOSEPH KOSUTH ETKİLERİ - Ocak 3, 2022
- PRİMİTİF TOPLULUKLARIN SANAT ETKİLERİ – Işıl Savaşer - Aralık 2, 2021
- Op Art Dr.Işıl Savaşer - Kasım 18, 2021
